Tế Tổ Họ Hồ ở Quỳnh Đôi – Quỳnh Lưu – Nghệ An

2460

Quỳnh Đôi là một làng nghèo khổ, đồng chua nước lợ… nhưng lại là “một cái nôi khoa cử ở xứ Nghệ” . Tính từ khi bỏ thi chữ Nho (1918) trở về trước, Quỳnh Đôi có 707 người đỗ từ đầu xứ đến tam giáp, nhị giáp, tiến sĩ… “Ngoài làm ruộng, đó là làng học, làng nho sĩ, có nhiều người làm thầy đồ, lắm danh sĩ, nhiều sĩ phu yêu nước, nhiều chiến sĩ cách mạng…”  Trong số đó có nhiều đại thần, nhà chính trị, quân sự, ngoại giao, văn học, sử học mà cả nước biết đến. Đó là tiến sĩ – đông các đại học sĩ Hồ Sĩ Dương; tiến sĩ – hoàng giáp Hồ Phi Tích; tiến sĩ – hoàng giáp Hồ Sĩ Đống… Rồi giải nguyên Hồ Sĩ Tôn, tiến sĩ Hồ Sĩ Tân… Sau này có Hồng lô tự khanh Phạm Đình Toái đã hoàn thiện tác phẩm Đại Nam quốc sử diễn ca .
Được biết, Bảo tàng Tây Sơn, tỉnh Bình Định giới thiệu nguồn gốc gia tộc anh em Nhạc – Huệ – Lữ vốn dòng dõi họ Hồ ở làng Quỳnh Đôi, con cháu của Hồ Sĩ Anh (còn gọi là Hồ Thế Anh, sinh năm 1618) – là ông tổ năm đời của vua Quang Trung – Nguyễn Huệ (tức Hồ Thơm).
Sách cho ta biết tiểu sử Hồ Phi Diễn – thân phụ nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương – “Bà chúa thơ Nôm” Ngoài ra ta còn đọc được tiểu sử nhiều nhà giáo nổi tiếng trong cả nước ở thế kỷ 18 – 19: Phan Hữu Tính, Phạm Đình Trọng, Hồ Trọng Điển, Hồ Trọng Kỵ…, học trò của các ông nhiều người đỗ đại khoa…
Những tấm gương trung liệt như phó bảng Hồ Bá Ôn – án sát Nam Định đã chiến đấu đến cùng để giữ thành Nam. Tiến sĩ Văn Đức Giai anh dũng hi sinh tại mặt trận Quảng Yên. Tiếp đó là Hồ Bá Trị, Hồ Bá Kiện, Hồ Học Lãm… Bước sang giai đoạn có Đảng Cộng sản lãnh đạo, lớp lớp người con trung hiếu làng Quỳnh Đôi lại lên đường tham gia cách mạng: Hồ Tùng Mậu, Cù Chính Lan…

BÀI VIẾT LIÊN QUANCÙNG TÁC GIẢ